Gasmarkt heeft nog volop druk op de ketel!

Terwijl Nederlanders uitkeken naar de Olympische Spelen, zat ik zelf met smart te wachten op het nieuwe gasmarktrapport van het IEA (Het Internationaal Energieagentschap). Vooral na de zeer uitzonderlijke maanden die we achter de rug hebben, was ik benieuwd naar de analyse vanuit deze “Olympische Spelen” van mijn eigen tak van sport. De conclusie: de rust is nog lang niet teruggekeerd.

Het wereldwijde aardgasverbruik steeg in 2021 met zo’n 4,6%, waarmee de lagere vraag in 2020 ruimschoots werd goedgemaakt. De sterke vraaggroei werd gedreven door economisch herstel en door een opeenvolging van uitzonderlijke weersomstandigheden, zoals lager dan gemiddelde windsnelheden in Europa en droogte in Brazilië. Aardgas was (en is) in beide gevallen een back-up voor elektriciteitsproductie. Maar het aanbod groeide niet even hard mee. Dat, in combinatie met onverwachte productieuitvallen, leidde tot krapte op de markt en forse prijsstijgingen.

De prijsstijging houdt vooralsnog ook in 2022 aan: in januari waren de dagprijzen voor aardgas ongeveer het vierdubbele vergeleken met de voorgaande januarimaand. Toch zijn de meest gevreesde scenario’s tot op heden uitgebleven. De kans dat we de lente halen met nog een beetje gas in de voorraden is aanzienlijk toegenomen vergeleken met de verwachtingen van eind vorig jaar. Dat hebben we mede te danken aan een zeer milde start van het jaar (met temperaturen enkele graden boven normaal en een recordtoevoer van LNG-leveringen - vergeleken met het gemiddelde tussen 2019 en 2021 ontvingen we 42% meer LNG). Desondanks blijven de gasbergingen nog altijd onder de ‘normale’ niveaus.

Geopolitiek of economie?

Internationale politiek blijft zijn stempel drukken op de gasprijzen en het omringende debat. De onzekerheid van wat een verdere escalatie tussen Rusland en het Westen exact betekent voor toekomstige gasleveringen en infrastructuur blijft boven de markt hangen. De gasmarkt is zonder twijfel een pion geworden in een geopolitiek schaakspel. Deze onzekerheid zorgt voor een risicopremie die naar alle waarschijnlijkheid niet op korte termijn zal verdwijnen.

Maar politiek is niet het hele verhaal. Rusland heeft vast ook wel zorgen vanuit een economisch perspectief en daardoor bezwaar tegen verdere uitbreiding van de productie- en exportcapaciteit op de lange termijn richting Europa. Die bezwaren komen in de vorm van “stranded assets”. Dit zijn investeringen in assets die onverwacht of vroegtijdig moeten worden afgeschreven. De gasinfrastructuur is in potentie zo’n “stranded asset”, omdat Europese landen nu eenmaal voornemens zijn om hun gasverbruik in het kader van de energietransitie fors te verminderen. Als wij niet bereid zijn om voor de komende decennia leveringscontracten af te sluiten, is uitbreiding van de exportcapaciteit voor Rusland een financieel risico. Vanuit Russisch perspectief zijn er dus prangende vragen. Welke rol speelt aardgas in de toekomstige Europese energiemix? Heeft Rusland nog wel een stabiele afzetmarkt?

Momenteel komt Rusland al haar contractuele leveringsverplichtingen na, maar Europa geniet nu niet meer van de buitencontractuele leveringen die Rusland de afgelopen jaren wél op de spotmarkt heeft aangeboden. Die extra volumes hebben we voorlopig nog nodig. We bouwen immers onze eigen gasproductie af, terwijl de vraag naar gas niet daalt.

Als die leveringen lang uitblijven omdat Europa en Rusland hieromtrent niet nader tot elkaar kunnen komen, dan kan dat leiden tot aanhoudende prijsturbulentie en mogelijk zelfs tot een afname van de leveringszekerheid. Russisch gas is nu al goed voor ruim ⅓ van de gasvraag in Europa. Een vervangende bron vinden is moeilijk tot onmogelijk. Grote exporteurs als Qatar en de VS benutten hun bestaande exportcapaciteit al, en ook voor hen zijn leveringsgaranties een mogelijke voorwaarde voor uitbreiding van de capaciteit.

Wellicht de beste weg voorwaarts is als de EU en Rusland zich ergens in het midden treffen en leveringsovereenkomsten voor de middellange termijn afsluiten. Er is op zijn minst het komende decennium nog sprake van een wederzijdse afhankelijkheid - de EU heeft aardgas nodig, Rusland een afzetmarkt. Als via overeenkomsten kan worden vastgelegd dat investeringen in de productie/leveringscapaciteit rendabel zijn, wordt de gasmarkt wat minder volatiel en minder snel onderdeel van geopolitiek.

Vooralsnog hangen marktontwikkelingen voor een groot deel af van de huidige geopolitieke spanningen. Toch zijn we bij de ENGIE Market Desk van mening dat op de lange termijn prijsniveaus zoals we nu zien onhoudbaar zijn. Een afvlakking richting de 30 à 40 €/MWh voor het voorste jaarcontract lijkt voor de komende maanden het meest waarschijnlijk. Een voorwaarde daarvoor is dat verdere politieke escalatie uitblijft. De weg naar boven is zo weer gevonden.

Dit alles is nu natuurlijk nog een beetje koffiedik kijken, maar naarmate het jaar vordert, zullen onze prognoses vastere vormen aannemen. Wil je op de hoogte blijven van onze marktanalyses? Schrijf je dan in voor de gratis wekelijkse marktupdate.