Vroege najaarsstorm: de rust is zoek op alle fronten

De eurokoers viel vorige week voor het eerst sinds 2002 onder de $0.99, na het nieuws dat Rusland de Nord Stream I-pijpleiding voorlopig niet gaat heropenen. Het is een teken aan de wand van de verslechterende economische situatie, waaraan torenhoge grondstofprijzen ten grondslag liggen. Op de energiemarkt is het crisis op alle fronten: de precaire balans tussen leveringszekerheid, betaalbaarheid en duurzaamheid staat op losse schroeven.

Leveringszekerheid: minder gas, kernenergie, kolen en waterkracht

De alsmaar afnemende Russische gastoevoer zorgt voor doorlopende spanning op de energiemarkt. Het onverwachte onderhoud en uitblijven van een herstart van Nord Stream I hebben alleen maar olie op het vuur gegooid.

Schaarsheid van gas zorgt ook voor spanning op het aanbod aan elektriciteit, aangezien in Nederland gas goed is voor zo’n 50% van de elektriciteitsproductie. Terugvallen op andere bronnen om de vraag naar gas zoveel mogelijk te ontzien is eveneens lastiger. Normaliter kan Europa rekenen op significante exportvolumes van Franse kernenergie, maar op dit moment is de beschikbaarheid van Franse centrales slechts 43% – het laagste niveau in 30 jaar. Dat heeft een aantal oorzaken: regulier onderhoud, tienjarige revisiebeurten en corrosie in bepaalde afvoersystemen. Het feit is dat door de recente hittegolven de watertemperaturen te hoog zijn om het koelwater te lozen. Hiermee is Frankrijk van netto-exporteur plotsklaps een netto-importeur van elektriciteit geworden.

De hittegolven die Europa deze zomer teisteren, zorgden ook voor extra (airco) vraag en slecht gevulde waterkracht reservoirs en dus teleurstellende waterkrachtproductie. Doorgaans levert waterkracht zo’n 17% van de Europese elektriciteitsproductie, maar dit jaar moeten we het van Spanje tot Noorwegen met flink wat minder doen.

Tot slot is het aanbod aan kolen krap. Door de kolenboycot valt hofleverancier Rusland (47% van de Europese kolenimport) weg. Het resterende aanbod is bovendien lastig bij kolencentrales te leveren door het lage waterpeil van de rivieren. Dit is bijvoorbeeld een probleem in het Ruhrgebied. Door de gebrekkige bevoorrading van kolencentrales, moesten gascentrales juist vaker bijspringen, en daarmee is de vicieuze cirkel rond.

Betaalbaarheid

De algehele krapte zorgt voor torenhoge prijzen, voornamelijk aangedreven door de gasmarkt. De energiesector staat daarmee onder extreme druk. Een krapte aan gas gaat niet zomaar opgelost worden. Daarnaast is de gasprijs beïnvloed door overheidsinterventies wat zorgde voor gegarandeerde vraag – prijs was ondergeschikt in de aankoopafweging, want de gasbergingen moésten worden gevuld voor de komende winter. Uiteraard een verstandige zet, volle gasbergingen zijn namelijk essentieel om deze winter vraag/aanbod fluctuaties op te kunnen vangen.

De betaalbaarheid van energie is door de krappe marktsituatie kortom steeds moeilijker te garanderen. Je ziet daar de gevolgen al van in de vorm van vraagvernietiging, waarbij bedrijven bijvoorbeeld de productie stilleggen omdat deze niet rendabel is tegen de huidige energieprijzen. Deze vraagvernietiging is echter onvoldoende om de krapte weg te nemen en prijsniveau’s te laten normaliseren, met economische schade tot gevolg. Het is dan ook begrijpelijk dat Europa de urgentie voelt om in te grijpen op de energiemarkt. Verder worden uiteenlopende interventies onderzocht, variërend van price caps, afromen van overwinsten, brede koopkrachtondersteuning tot noodsteun. Het is nog te vroeg om te zeggen hoe al deze interventies er concreet uit zullen komen te zien en zullen uitpakken.

Duurzaamheid

Nu Nederland tegelijkertijd wordt geconfronteerd met crises op gebied van leveringszekerheid én betaalbaarheid, blijft er dan nog wel ruimte over voor duurzaamheid? Kolencentrales draaien weer volop en in de zoektocht naar leveringszekerheid wordt toch vooral gegrepen naar fossiele alternatieven. Verdere verduurzaming kost immers geld, terwijl we in een tijd leven waar meer en meer burgers moeite hebben hun rekeningen te betalen.

Daarnaast is een van de voorstellen die de Europese Commissie bekijkt een prijsplafond op zonne-, wind- en kernenergie. Het idee is dat de hoge winsten worden afgeroomd om energie voor burgers weer betaalbaarder te maken. Ook met al deze maatregelen is het belangrijk dat Europa beleid introduceert dat de groei van duurzame elektriciteitsproductie de komende jaren verder versneld om zo onze afhankelijkheid van grondstoffen verder te kunnen reduceren.

De markt wordt momenteel geconfronteerd met een ‘perfect storm’, waarbij meerdere crises samenkomen en één gigantisch complexe uitdaging vormen. Overheden en marktpartijen zoeken allemaal naar oplossingen, maar het is een unieke periode waarvoor geijkte plannen ontbreken. Ondertussen volgen de ontwikkelingen zich zo rap op dat het zelfs voor mij als marktanalist lastig is om bij te houden. Toch blijven mijn collega’s en ik met volle focus de markt volgen, om onze klanten te voorzien van actuele informatie en maatadvies.

Wil je op de hoogte blijven van de meest recente marktprijsontwikkelingen? Download dan de ENGIE Market Prices-app, waarmee je op ieder moment inzicht hebt in de meest actuele prijsniveau’s.