Blog

De elektriciteitsmarkt als zeilboot: "zonder wind valt-ie stil"

Chris Guth - Market Desk Analist - donderdag 12 december 2024

Tijdens een bezoek aan mijn Amerikaanse vader verkondigde ik onlangs trots dat in Nederland al meer dan 50% van de elektriciteit met wind en zon wordt opgewekt. Dat is natuurlijk ook wel een mijlpaal en een indrukwekkende statistiek waar je ook trots op mag zijn. Maar het is wel belangrijk te beseffen dat het hier een jaargemiddelde betreft en dat deze geen rekening houdt met maandelijkse verschillen. Kort na mijn terugkeer in Nederland werd ik dan ook met mijn neus op de feiten gedrukt.

Dat we 50% van onze elektriciteit uit zon en wind halen, betekent niet direct dat we halverwege richting de 100% hernieuwbare elektriciteit zijn. Want waar op sommige dagen 99% van de elektriciteit wordt opgewekt uit zon en wind, kan dat op andere dagen maar 1% zijn. Enorme variaties, dus.

Prijspieken als gevolg

De elektriciteitsprijzen bereikten tijdens de dunkelflaute van 4 tot 7 november niveaus die we sinds de hoogtijdagen van de energiecrisis in 2022 niet meer hebben meegemaakt. De totale West-Europese windproductie lag op het laagste niveau sinds 2019 – en dat ondanks de forse capaciteitsuitbreiding in de tussenliggende jaren. Gascentrales werden hierdoor maximaal aangezwengeld. Het werd bovendien direct duidelijk in welke landen de back-up-volumes minimaal waren. In Duitsland liep de elektriciteitsprijs tijdens de dunkelflaute op tot 820 €/MWh, terwijl de prijs in Nederland op datzelfde moment op 550 €/MWh lag. We exporteerden hierdoor maximaal naar onze Oosterburen.

De prijspiek in Duitsland is te verklaren doordat daar de afgelopen jaren veel conventionele (kolen- en kern)centrales zijn gesloten. Hierdoor was onvoldoende capaciteit beschikbaar om het wegvallen van wind- en zonne-energie comfortabel op te vangen. Dit onderstreept hoe dunkelflauten een belangrijk probleem vormen voor een energie-infrastructuur die afhankelijk is van hernieuwbare energiebronnen. Flexibiliteit en opslag worden breed gezien als een manier om fluctuaties in deze opwek op te vangen, maar worden niet met de nodige snelheid uitgebouwd. En dat terwijl centrales wel worden afgeschaald. Zo werd in Duitsland het afgelopen jaar voor 3.600 MW aan windcapaciteit bijgeplaatst, maar slechts 80 MW aan batterijcapaciteit.

De Maxima-centrale in Lelystad.

Regelbaar vermogen blijft noodzakelijk

We mogen nog altijd trots zijn op die gemiddelde 50% aan hernieuwbare elektriciteitsopwek. Maar waar het de leveringszekerheid betreft, doen deze gemiddelden er niet toe. Ons elektriciteitssysteem moet daarom zo worden ingericht dat het extremen kan opvangen. Batterijopslag kan voor enkele uren het wegvallen van opwek opvangen, maar voor aanhoudende dunkelflauten is een aanvullende, betrouwbare energiebron nodig.

Momenteel kunnen alleen centrales deze cruciale rol vervullen. Daarom werken we bij ENGIE ook zo hard aan het moderniseren van onze gascentrales, zodat ze zo duurzaam mogelijk kunnen bijspringen wanneer het nodig is. Zo heeft de Maxima-centrale het hoogste rendement in Nederland en is deze klaar om elektriciteit met waterstof te produceren wanneer de tijd rijp is; en in de Eemscentrale bouwen we een e-boiler ter vervanging van de gasgestookte stoomketel.

Wanneer centrales echter niet in stand worden gehouden, kan dit niet alleen leiden tot exorbitante elektriciteitsprijzen zoals in november (wat al schrijvende wederom voorkwam op 12 december 2024). Als er tegelijkertijd onvoldoende valt te importeren omdat conventionele centrales in omringende landen óók zijn afgeschaald, moeten we zelfs rekening houden met blackouts – de recente EO-aflevering over een fictieve black-out wordt dan dus werkelijkheid.

Het zou onze wekelijkse marktupdate nog een stuk spannender maken dan-ie al is. Voorlopig kunnen we je gelukkig nog wekelijks op de vertrouwde manier blijven voorzien van recente ontwikkelingen op de energiemarkten en actuele prijsverwachtingen. Wil je deze ook ontvangen? Schrijf je dan hier in voor de wekelijkse nieuwsbrief.