Terugblik 2024: van overvolle gasbergingen naar nervositeit over leveringszekerheid

Leestijd: 4 minuten

De afgelopen jaren waren een echte rollercoaster voor de energiemarkt. Maar waar we begin 2024 nog konden denken dat de rust terug aan het keren was, ziet de situatie er inmiddels anders uit. Het afgelopen jaar liet namelijk een erg interessant verloop zien: van een zeer comfortabele uitgangspositie naar een veel nerveuzer jaareinde. Op basis van deze terugblik duiden we de huidige marktsituatie en blikken we voorzichtig vooruit naar de komende periode.

Het eerste kwartaal: laag gasverbruik en prijsdalingen

In het eerste kwartaal van 2024 zette de trend van een laag gasverbruik in de EU zich voort dankzij milde weersomstandigheden, een kwakkelende economie en de aanhoudende groei in hernieuwbare energieopwek. Het leidde tot een comfortabele vraag-/aanbodbalans, waardoor de gasprijzen gedurende het eerste kwartaal daalden tot niveaus van vóór de energiecrisis van 2022. Daarbij profiteerde Europa bovendien van goed gevulde gasvoorraden, wat de stabiliteit van de markt versterkte. De ruime beschikbaarheid van kernenergie en elektriciteitsproductie uit wind, zon en water drukte de prijzen op zowel korte als lange termijn.

Niet dat het allemaal rozegeur en maneschijn was op de gasmarkt. Een door de Amerikaanse president Biden aangekondigde vergunningsstop voor nieuwe LNG-exportfaciliteiten en een storing aan de grote Amerikaanse LNG-faciliteit Freeport zorgden direct voor nervositeit op de markt. Ook Houthi-aanvallen in LNG-vaarroutes leidden tot enige onrust.

Het tweede kwartaal: dreigingen en marktverstoringen

In het tweede kwartaal zette de stabiele prijstrend door, ondanks ontwikkelingen die het marktevenwicht bedreigden. Zo steeg de Noorse gastoevoer tot recordhoogte, maar waren er tegelijkertijd zorgen over langdurige uitval door onderhoud van de Troll-Kollsnes-gaspijpleidingen.

De industriële gasvraag steeg licht, maar die werd ruimschoots tenietgedaan door een lage Europese gasvraag voor elektriciteitsproductie. Een erg nat voorjaar zorgde voor goed gevulde waterreservoirs in de Alpenlanden en de Franse kernproductie herstelde zich tot ‘normale’ niveaus na enkele tegenvallende jaren. Hierdoor hoefden we minder beroep te doen op gas- en kolencentrales.

De gasbuffers waren aan het einde van de eerste helft van 2024 bijna gelijk aan die van 2023 dankzij de zeer milde winter. Met een gemiddelde vullingsgraad van 61% in april lag Europa comfortabel op schema om de gasvoorraden voor de aankomende winter weer gevuld te krijgen. 

Het derde kwartaal: marktstabilisatie

In het derde kwartaal begonnen de gasprijzen toch weer te stijgen. Vullingsgraden van ruim 90% waren niet genoeg om de nervositeit rond bedreigingen te temperen. Door de liquidatie van de leider van Hamas heersten er zorgen over een escalatie van het conflict tussen Iran en Israël. Daarnaast veroverde Oekraïne het belangrijke gasknooppunt Sudzha op Rusland. De onzekerheid over deze spanningen dreef de prijzen op tot het hoogste niveau in negen maanden. Fors lagere gastoevoer vanuit Noorwegen vanwege gepland onderhoud droeg hier ook een steentje aan bij. 

Het vierde kwartaal: een onzeker einde

Het vierde kwartaal bracht nieuwe uitdagingen met zich mee. Orkanen in de VS veroorzaakten weliswaar geen langdurige exportverstoringen, maar toch bleef de Europese markt alert en enigszins nerveus vanwege de hoge afhankelijkheid van Amerikaans LNG. In november zorgde een 'dunkelflaute', een periode met weinig wind en zon, voor een forse opleving van de gasvraag. Dit leidde, samen met lagere temperaturen, tot een vroegtijdig beroep op de gasbergingen. Zo werd de kwetsbaarheid van de Europese energiemarkt voor weersinvloeden goed aangetoond.

In december kwam de markt tot de conclusie dat, ondanks eerdere geruchten, Russische exports via Oekraïne echt zouden stoppen in het nieuwe jaar. Europese landen zoals Hongarije en Slowakije zijn hier nog erg van afhankelijk en moesten zich dus voorbereiden op toekomstige verstoringen. In combinatie met de ongunstige weersomstandigheden stuwde dit in Nederland de uurprijs voor elektriciteit op de day-aheadmarkt op tot een recordhoogte van 873 €/MWh – een niveau dat sinds 2007 niet is voorgekomen.

Het marktbeeld was dat Europa deze winter wel door zou komen, maar dat het hervullen van de gasbergingen de komende zomermaanden uitdagender zou worden vergeleken met de afgelopen twee jaren. Dit wordt weerspiegeld in de huidige marktprijzen voor aardgas.

Een vooruitblik op 2025

Als we terugkijken zien we een verloop van een ontspannen begin van 2024, met milde temperaturen en goedgevulde gasbuffers, naar een nerveus jaareinde. Koud weer en dunkelflauten hebben de gasbuffers onder druk gezet, wat 2025 een moeilijke start geeft. Ook wat betreft geopolitiek is nog veel onzeker. De situatie in het Midden-Oosten is – ondanks het aangekondigde staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas – verre van stabiel, en de oorlog tussen Oekraïne en Rusland blijft, ondanks sterk gereduceerde Russische exporten, nog altijd een bedreiging vormen voor de Europese LNG-voorziening.

Bovendien wordt Donald Trump eind januari voor de tweede keer beëdigd als president van de Verenigde Staten. Eerder gaven we al aan dat onder zijn bewind de LNG-sector hoogstwaarschijnlijk de wind in de rug krijgt. Aan de andere kant blijft het nog gissen hoe serieus we zijn krachtige uitspraken moeten nemen over de annexatie van Canada, Groenland en het Panamakanaal. Hoe dan ook zorgt zijn aantreden voor een gespannen markt. Hoe deze zich ontwikkelt, blijven we maandelijks met je delen in deze blogs – en wekelijks in onze marktupdate. Schrijf je daar hiervoor in!

Chris Guth is marktanalist bij de Market Desk van ENGIE. Maandelijks schrijft hij in zijn blog over trends en ontwikkelingen in de energiemarkt.