We wekken met elkaar steeds meer zonne- en windenergie op. Dat is positief, want zo zijn we minder afhankelijk van fossiele brandstoffen. Op een zonnige dag met veel wind, wekken al die zonnepanelen en windmolens steeds vaker meer elektriciteit op dan we op dat moment nodig hebben. Dit leidt op landelijk niveau tot negatieve elektriciteitsprijzen en onbalans. Lokaal ontstaat er file op het elektriciteitsnet (congestie). Al die opgewekte elektriciteit kan op dat moment namelijk nergens naartoe. Eén van de oplossingen is curtailment.
Wat is curtailment?
Curtailment is een Engels woord voor ‘begrenzen’ of ‘inperken’. Met curtailment bedoelen we dus de opwek van een zonne- of windpark gedeeltelijk of volledig inperken. Dit wordt toegepast tijdens piekmomenten om de hoeveelheid elektriciteit die aan het net wordt toegevoegd te verlagen. Dit helpt om het elektriciteitsnet in balans te brengen en congestie op het net te verminderen.
Een overschot aan elektriciteit op het net brengt diverse uitdagingen met zich mee. Zoals eerder genoemd, ontstaat er een onbalans tussen het aanbod en de vraag naar elektriciteit. Ook ontstaat er dus een 'file', doordat er meer elektriciteit op het net wordt gezet dan er capaciteit is om deze naar afnemers of een ander deel van het net te transporteren. Dit kan voor overbelasting van een lokaal elektriciteitsnet zorgen.
Daarnaast zorgt een overschot voor negatieve elektriciteitsprijzen. Als producent van zonne- of windenergie moet u dan ineens betalen voor het leveren van elektriciteit aan het net, in plaats van dat u er voor betaald wordt. Dat verlaagt het rendement van zonnepanelen en het nodigt anderen niet uit om te investeren in het opwekken van duurzame energie. Terwijl we juist nog heel veel groene elektriciteit nodig hebben om de energietransitie te laten slagen. Curtailment is ook belangrijk om te voorkomen dat er inefficiënte investeringen in het net worden gedaan door de netbeheerders en de leveringszekerheid in gedrang komt.
Wanneer en hoeveel elektriciteit wordt er 'gecurtaild'?
Curtailment wordt toegepast bij negatieve elektriciteitsprijzen. In 2023 waren er in totaal 372 uren met een negatieve prijs, met name tussen 10.00 en 16.00 uur in de middag. Dit betekent dat er in bijna 96% van het jaar wel een goede match is tussen vraag en aanbod. Toch komen negatieve elektriciteitsprijzen steeds vaker voor.
Verdeling negatieve elektriciteitsprijzen over de dag in 2023 (bron: EnergyScan)
Met name zonnepanelen kennen een zeer grillig karakter. Het aantal uren per jaar dat de zon schijnt, is ongeveer 1500 (17% van alle uren in een jaar). Van die 1500 uren zorgt met name de piekcapaciteit (5% van de 1500 uren) voor problemen op lokale net. Als we die uren curtailen, blijft er nog voldoende opwek over voor de benodigde vergroening van het Nederlandse elektriciteitssysteem. Het zou duur en niet efficiënt zijn om een elektriciteitsnet te bouwen voor de 75 uren per jaar dat alle zonnepanelen vol produceren.
Waarom 'curtailt' nog niet iedereen?
De hoofdreden dat nog niet iedereen curtailt, is omdat er nu nog subsidies gelden voor het opwekken van elektriciteit. Doordat huishoudens (salderingsregeling) en bedrijven (SDE++) zeker zijn van inkomsten, ongeacht de economische waarde van elektriciteit, is er geen stimulans om hun zonnepanelen of windmolens regelbaar te maken. Voor de SDE++ is er trouwens afgesproken dat er geen subsidie wordt gegeven als er meer dan zes uur achter elkaar negatieve uren zijn.
Daarnaast is het soms duur en technisch complex om een bestaand zonne- of windpark regelbaar te maken. Veel zonne- en windparken zijn de laatste 10 jaar geïnstalleerd en kunnen al verouderde technologie hebben. Dat betekent dat er extra investeringen gedaan moeten worden om op een veilige en betrouwbare manier de installatie aan te kunnen sturen.
Een derde reden is dat negatieve prijzen tot voorheen niet werden doorbelast naar eindgebruikers. Consumenten en bedrijven konden tot voor de energiecrisis van 2022 nog vaak hun volledige verbruik inkopen voor een vaste prijs, waarbij vaak de netto terugleververgoeding gelijk stond aan het leveringstarief. Voor 2020 waren negatieve prijzen überhaupt geen probleem.
Aantal uren met negatieve elektriciteitsprijzen 2016 t/m 2023 (bron: EnergyScan)
Met steeds meer dynamische energiecontracten op komst (waarbij de prijzen voor elektriciteit iedere uur kunnen wijzigen) en versoberde terugleververgoedingen, krijgen eindgebruikers sinds een aantal jaren zichtbaar dat hun zonne-energie niet altijd evenveel waarde meer heeft.
Is curtailment de enige oplossing?
Er zijn meerdere oplossingen nodig om de hierboven beschreven uitdagingen op te vangen. Zo kan een overschot aan groene elektriciteit opgeslagen worden in een batterij. Op een later moment – wanneer de zon niet schijnt en de wind niet waait – kan dan toch gebruik gemaakt worden van duurzame energie.
De vraag naar elektriciteit beïnvloeden, is ook een oplossing. Hierbij worden gebruikers gevraagd meer elektriciteit te gebruiken, zodat het extra aanbod wordt opgevangen. Of gebruikers worden juist gevraagd hun verbruik uit te stellen naar een later moment, wanneer er een tekort is aan (groene) elektriciteit.
Als laatste kunnen overschotten ook omgezet worden naar een andere vorm van energie die beter op te slaan is dan elektriciteit. Dit kan bijvoorbeeld door elektrolyse waarmee waterstof wordt geproduceerd of door het om te zetten naar warmte (e-boiler).
Vast onderdeel van ons energiesysteem
Curtailment is zowel op de korte als de lange termijn een belangrijk hulpmiddel in de energietransitie. Op korte termijn geeft het netbeheerders ademruimte om het nu toch al overvolle elektriciteitsnet beheersbaar te houden. Hoewel lokale congestie (file) een probleem blijft dat alleen kan worden opgelost door het aanleggen van meer kabels en leidingen.
Maar ook in de toekomst, wanneer er nog meer zonneparken en windmolens zijn gebouwd, blijft het noodzakelijk om curtailment toe te passen. En in plaats van dat dit reactief gebeurt, kunnen we dan dankzij continu verbeterende algoritmes ook proactief zonneparken en windmolens tijdelijk afschakelen. Curtailment is simpelweg niet meer weg te denken uit ons energiesysteem.
Aan de slag met curtailment
Een overschot aan elektriciteit zorgt voor negatieve elektriciteitsprijzen. U moet dan mogelijk betalen voor het terugleveren van zonne-energie. Het is dan slim om op dat moment curtailment toe te laten passen op uw opwek. Dat kan met SolarFlex. Zo voorkomt u kosten uit negatieve prijzen en haalt u het maximale rendement uit uw zonnepanelen. Benieuwd hoe dit werkt?
